*** အဘိဓမၼာဆိုတာ ***

အဘိဓမၼာဆိုတာကေတာ့ ထူးကဲတဲ့တရားလို႕ ဆိုရတယ္။ အဘိဓမၼာမွာ အဘိရယ္ ဓမၼရယ္ ၂ ပုဒ္တြဲထားတယ္။ အဘိ-ဆိုတာ လြန္ကဲတယ္ဆိုတဲ့ အဓိပၸာယ္ရိွတယ္၊ (သို႕မဟုတ္) ထူးျမတ္တယ္ဆိုတဲ့ အဓိပၸာယ္ရိွတယ္၊ ဓမၼဆိုတာက တရား၊ အဲဒီေတာ့ လြန္ကဲထူးျမတ္တဲ့တရားဆိုတာက ဘာကိုဆိုလိုတာလဲ?။


အဘိဓမၼာက သုတၱန္ထက္ပိုၿပီး ျမင့္ျမတ္တယ္၊ အဘိဓမၼာမွာ ေဟာထားတဲ့ တရားေတြက သုတၱန္မွာ ေဟာထားတဲ့ တရားေတြထက္ သာတယ္ ဒီလိုဆိုတာ မဟုတ္ဘူး။ အဲဒီေတာ့ (method of treatment) မွာ သူက ပိုၿပီးေတာ့ က်ယ္၀န္းမ်ားျပားတယ္၊ ဒါေၾကာင့္မို႕ အဘိဓမၼာလို႕ေခၚတာ။

သုတၱန္နဲ႕ အဘိဓမၼာ ဘာထူးလဲဆိုေတာ့ သုတၱန္မွာကေတာ့ ေခတ္္သံုး ေလာကသံုးလိုက္ၿပီးေတာ့
 ျမတ္စြာဘုရားက ေဟာေတာ္မူတယ္။ အဘိဓမၼာက်ေတာ့ ပရမတ္သေဘာတရားလို႕ေခၚတဲ့ တကယ္အစစ္အမွန္ရိွတဲ့ သေဘာတရားေတြကို ဆိုလိုတဲ့ စကားလံုးေတြကို သံုးၿပီးေတာ့ ေဟာေတာ္မူတယ္။ အဲဒီလို ကြာသြားတယ္။
အဘိဓမၼာပိဋကတ္မွာ တကယ္ အရိွတရားျဖစ္တဲ့ ရုပ္တို႕နာမ္တို႕ကို အက်ယ္ေဟာေတာ္မူတာ (သို႕) ခႏၶာငါးပါး၊ အာယတန ၁၂ ပါး၊ ဓာတ္ ၁၈ ပါး ဒါေတြကို အက်ယ္ေဟာေတာ္မူတာ။

စိတ္ကို ဘယ္ေလာက္ အေသးစိပ္ ေဟာထားသလဲ၊ အဘိဓမၼာမွာ ေန႕စဥ္သံုးစကားနဲ႕ ေျပာတဲ့အခါမွာ စိတ္လို႕ေျပာလိုက္တာပဲေနာ္။ တကယ့္တကယ္ ေျပာမယ္ဆိုရင္ ေန႕စဥ္ေျပာစကားမွာသံုးတဲ့ စိတ္ဟာ အဘိဓမၼာအလိုဆို စိတ္နဲ႕ေစတသိက္ ၂ မ်ဳိးကို ဆိုလိုတာ။
စိတ္နဲ႕ေစတသိက္က အျမဲတမ္း ေပါင္းၿပီးေတာ့ ျဖစ္တာ၊ ဉာဏ္နဲ႕သာ ဒါက စိတ္ပဲ။ ဒါက ေစတသိက္ပဲလို႕ ခြဲျခားသိေနရတာ။

တစ္ခါ အဲဒီ စိတ္ကလည္းပဲ အမ်ဳိးမ်ဳိးရိွတယ္။ စိတ္ေပါင္း ၈၉ မ်ဳိး (သို႕) ၁၂၁ မ်ဳိး ရိွတယ္။ တစ္ခါ ေစတသိက္ကလည္း ၅၂ မ်ဳိး ရိွတယ္။ အဲဒီလို ျမတ္စြာဘုရားက mind ေပါ့၊ အဂၤလိပ္လို mind ကို အလြန္ အေသးစိပ္ ေ၀ဖန္ၿပီးေတာ့ ေဟာေတာ္ မူတယ္။

အဘိဓမၼာတတ္ဖို႕ လိုအပ္သလား
ေကာင္းၿပီ အဘိဓမၼာတတ္ဖို႕ တကယ္လိုသလား မလိုဘူးးလား၊ ဘယ္လို ေျဖၾကမလဲ?
ကုသိုလ္, အကုသိုလ္
ျမတ္စြာဘုရား ေဟာထားတာရိွတယ္၊ သဗၺပါပႆ အကရဏံ အကုသိုလ္မလုပ္ၾကႏွင့္၊ ကုသိုလ္ကို မင္းတို႕ ျပည့္စံုေအာင္လုပ္ၾက၊ ကိုယ့္စိတ္ကို ျဖဴစင္ေအာင္ထား၊ ဒါ ျမတ္စြာဘုရားရဲ႕ ဆံုးမ ေဟာၾကားခ်က္ အက်ဥ္းခ်ဳပ္ပဲ။

သဗၺပါပႆ အကရဏံ ကုသလႆ ဥပသမၺဒါ
သစိတၱ ပရိေယာဒနံ ဧတံ ဗုဒၶါန သာသနံ။
ဒါ ဓမၼပဒမွာ ရိွတယ္။

အဲဒီ ဘုရားေဟာၾသ၀ါဒကို မိမိက လိုက္နာခ်င္တယ္၊ အဲဒီေတာ့ အကုသိုလ္မွန္သမွ် မျပဳႏွင့္လို႕ ျမတ္စြာဘုရားက ေဟာေတာ္မူတယ္။ အဲဒီေတာာ့ အကုသိုလ္ဆိုတာဘာလဲ၊ ကုသိုလ္ဆိုတာ ဘာလဲ၊ တိတိက်က် မေျပာတတ္ဘူး။ အဲဒီလို မသိေတာ့ ဘုရားက အကုသိုလ္ကို ပယ္ရမယ္ ေျပာတယ္။ ကိုယ္က ကုသိုလ္မွန္း အကုသိုလ္မွန္း မသိရင္ ဘယ့္ႏွယ္လိုက္နာလို႕ ရမလဲ။

ကုသိုလ္ဆိုတာ ဘာလဲ၊ အျပစ္မရိွဘူး၊ ေကာင္းေသာအက်ဳိးကို ေပးတတ္တဲ့သေဘာ တရားေတြကို ကုသိုလ္လို႕ ေခၚတယ္၊ ကုသိုလ္ကို ျပည့္စံုေအာင္လုပ္ၾက၊ စိတ္ကို ျဖဴစင္ေအာင္ထားဆိုေတာ့ စိတ္အညစ္အေၾကးေတြက ဘာေတြလဲ ဆိုတာသိဖို႕ မလိုဘူးလား၊ အဲဒါေၾကာင့္မို႕ စိတ္အညစ္အေၾကးမသိပဲႏွင့္ စိတ္ကို ဘယ္လို ျဖဴစင္ေအာင္ ထားတတ္မလဲေနာ္။
ျမတ္စြာဘုရားက ေဟာထားတယ္၊ စိတ္အညစ္အေၾကးက ဘာလဲ?
ေလာဘ၊ ေဒါသ၊ ေမာဟ၊ မာန၊ ၀ိစိကိစၦာ၊ ထိန၊ မိဒၶ၊ ဒါေတြ ေဟာထားတယ္။ အဲဒါကို ကိေလသာလို႕ေခၚတယ္။

အကုသိုလ္ဆိုတာ ေလာဘ ေဒါသ ေမာဟႏွင့္ တြဲျဖစ္တာ မွန္ရင္ အကုသိုလ္ပဲ။
အဲဒီ ေလာဘ ေဒါသ ေမာဟရဲ႕ ေျပာင္းျပန္ျဖစ္တဲ့ အေလာဘ-မလိုခ်င္္တာ၊ အေဒါသ-ေမတၱာ စိတ္မဆိုးတာ၊ အေမာဟ-မေတြေ၀တာ၊ မေတြေ၀တာဆိုတာ အမွန္အကန္အတိုင္း သိတာ၊ အဲဒါေတြနဲ႕ တြဲျဖစ္ရင္ ကုသို္လ္လို႕ေခၚတယ္။

တြဲျဖစ္တယ္လို႕ ေျပာတာေလး သတိထားေနာ္။ အဂၤလိပ္လိုေရးတဲ့ အထဲမွာ သူတို႕က (rooted in) လို႕ ေရးတတ္တယ္။ အမွန္က (accompanied by) အဲဒါမ်ဳိးလာရမယ္။ ဘာေၾကာင့္တုန္္းဆိုေတာ့ ေလာဘေၾကာင့္ ကုသိုလ္ျဖစ္ႏိုင္တယ္၊ အခုဆိုလိုတာက ေလာဘနဲ႕တြဲျဖစ္တာကို ေျပာခ်င္တာ။
ဆိုပါေတာ့ ေနာက္ဘ၀ နတ္ျပည္ ျဖစ္ခ်င္တယ္။ 

နတ္ျပည္ကို တြြယ္တာတဲ့စိတ္ မရိွဘူးလား၊ နတ္ျပည္ေရာက္ခ်င္ေတာ့ ဘာလုပ္လဲ? ကုသိုလ္လုပ္တာေပါ့။ အဲဒီ ကုသိုလ္ဟာ ခုန ေလာဘကေနၿပီးေတာ့ ေက်းဇူးျပဳေပးတာ၊ (rooted in) ေလာဘလို႕ေျပာရင္ ဟိုကလည္း အကုသိုလ္ျဖစ္ရလိမ့္မယ္၊ နတ္ျပည္ေရာက္ခ်င္လို႕ လုပ္တဲ့ ကုသိုလ္မဟုတ္ဘူးး၊ ကုသိုလ္ဟာ ကုသိုလ္ပဲ။ ဒါေၾကာင့္မို႕ အဘိဓမၼာထဲမွာ (rooted in) ေလာဘလို႕ ေရးလွ်င္ မကိုက္ဘူး။ အတူတူျဖစ္တာကို ဆိုလိုတာ၊ တစ္ၿပိဳင္နက္ တြဲျဖစ္သလား၊ မျဖစ္ဘူးလား၊ အဲဒါကိုၾကည့္။
တစ္ၿပိဳင္နက္ တြဲျဖစ္တာ ေလာဘပါရင္ အကုသိုလ္ျဖစ္တယ္၊ အေလာဘ မလိုခ်င္တဲ့သေဘာတရားပါရင္ ကုသိုလ္ျဖစ္တာ။

ဓမၼပဒမွာ ပထမဆံုးဂါထာရိွတယ္။ မေနာပုဗၺဂၤမာဓမၼာ၊ သာမညအားျဖင့္ 
ဘာသာျပန္မယ္ဆိုရင္ ဓမၼတို႕သည္ စိတ္လ်င္ေရွ႕သြားရိွၾကသည္။
ဆိုလိုတာကေတာ့ စိတ္ဟာ ဓမၼေတြရဲ႕ ေရွ႕သြားရိွတယ္။ ဒီဂါထာမွာ ဆိုလိုတာက ဓမၼဆိုတာဟာ ဘာကို ဆိုလိုတာလည္းဆိုရင္ တစ္ျခားနာမ္တရားေတြကို ဆိုလိုတာ။

စိတ္ရယ္ ေစတသိက္ရယ္ ရိွတဲ့အခါမွာ ေစတသိက္ေတြကို နာမ္တရား၊ စိတ္ကိုလည္း နာမ္တရား၊ အဲဒီ ေစတသိက္တရားေတြကို ဆိုလိုတာ၊ အဲဒီ ေစတသိက္တရားေတြြဟာ စိတ္တည္းဟူေသာ ေခါင္းေဆာင္ရိွၾကတယ္၊ စိတ္တည္းဟူေသာ ေရွ႕သြားရိွၾကတယ္၊ စိတ္ဟာ နာမ္ခႏၶာသံုးပါးရဲ႕ ေရွ႕သြား ျဖစ္တယ္၊ ေခါင္းေဆာင္ျဖစ္တယ္လို႕ ဒီလို ဆိုလိုတယ္။

ေရွ႕သြားျဖစ္တယ္ဆိုေတာ့ သာမညအားျဖင့္ ေျပာမယ္ဆိုရင္ စိတ္က ေရွ႕ကသြား၊ ေစတသိက္ေတြက ေနာက္ကလိုက္မွာလား၊ အမွန္ကေတာ့ တစ္ၿပိဳင္နက္ေသာခဏမွာျဖစ္တာ။ စိတ္ကျဖစ္ၿပီး ေစတသိက္က ေနာက္မွ ျဖစ္တာ မဟုတ္ဘူး။ တစ္ၿပိဳင္နက္ေသာ ခဏမွာ အတူတကြျဖစ္ၾကတာ၊ ျဖစ္ေပမယ့္လို႕ စိတ္ကနည္းနည္္းေခါင္းေဆာင္လိုျဖစ္ေတာ့ သူ႕ကို ေရွ႕သြားလို႕ ေခၚရတာ၊ တကယ္ကေတာ့ တစ္ၿပိဳင္နက္ေသာခဏမွာ ျဖစ္ၾကတာ။

အဲဒီလို ေလးနက္တာေလးေတြ နားလည္ဖို႕က်ေတာ့ အဘိဓမၼာပါမွ နားလည္တာ၊ အဘိဓမၼာမပါရင္ သာမန္အေပၚယံပဲ နားလည္သလိုလို မလည္သလိုလိုပါပဲ။ လံုး၀နားမလည္တာလည္း မဟုတ္ဘူး။ တကယ္ တိတိက်က်လည္း နားမလည္ဘူး။ အဲဒီလို ျဖစ္တတ္တယ္။

ဒါေၾကာင့္မို႕ အဘိဓမၼာဟာ ျမတ္စြာဘုရား ေဟာေတာ္မူခဲ့တဲ့ သုတၱန္တရားေတာ္ေတြပဲ နားလည္ဖို႕အေရးမွာ မရိွရင္ မျဖစ္ဘူး (ဆိုပါေတာ့)၊ အဲဒါေတာ့ ေသေသခ်ာခ်ာသာ မွတ္ထား။ ဒါေတြ အဘိဓမၼာ (Refenence) လုပ္မွသာ ဒါကို နားလည္မယ္၊ သို႕မဟုတ္ရင္ နားမလည္ဘူးး။
ဒါေၾကာင့္ အဘိဓမၼာဟာ ဗုဒၶ၀ါဒကို နားလည္ဖို႕အေရးမွာ မရိွရင္မျဖစ္တဲ့ ပညာတစ္ရပ္ပဲလို႕ ဒီလုိသာ မွတ္ထားလိုက္။

အဘိဓမၼာလို႕ ေျပာလိုက္တဲ့ခါက်ေတာ့ အဘိဓမၼာ ၇ က်မ္း ရိွတယ္။ နာမည္ေတြေလွ်ာက္ေျပာရင္ေတာ့ ဓမၼသဂၤဏီ၊ ၀ိဘင္း၊ ဓာတုကထာ၊ ပုဂၢလပညတ္၊ ကထာ၀တၳဳ၊ ယမိုက္၊ ပ႒ာန္း ဆိုၿပီးေတာ့ အဘိဓမၼာ ၇ က်မ္း ရိွတယ္။ အဲဒီ အဘိဓမၼာ ၇ က်မ္းကို ျမတ္စြာဘုရား နတ္ျပည္မွာ ေဟာတာေနာ္။
ျမတ္စြာဘုရား (၇) ၀ါေျမာက္မွာ တာ၀တိ ံသာ ၾကြၿပီးေတာ့ မယ္ေတာ္ မိနတ္သား အမႈးျပဳတဲ့ နတ္ေတြကို အဘိဓမၼာတရားကို ၀ါတြင္းသံုုးလပတ္လံုး ေဟာေတာ္မူတယ္။

အခု (A Manual of Abhidhamma) ရဲ႕ မူရင္းက ဘာလဲဆိုရင္ အဘိဓမၼတၳ သဂၤဟေခၚတဲ့ သၿဂၤ ိဳဟ္က်မ္း လို႕လည္းေခၚတယ္။ အဲဒါက ပါဠိလို အလြတ္က်က္ရတာ၊ အဲဒီဟာကို အဂၤလိပ္လို ဘာသာျပန္ထားတာ သံုးခုရိွတယ္။

ၿပီးေတာ့ ည၀ါဆိုတာ ရိွေသးတယ္။ အဲဒါဟာ ျမန္မာျပည္မွာ ယေန႕အထိ အသက္ရွင္ေနတုန္းပဲ။
ၿပီးေတာ့ အထူးသျဖင့္ ဒီႏိုင္ငံမွာက တရားထိုင္တာ (အေလ့အထမ်ားေတာ့) တရားထိုင္တဲ့လူဟာ ဘာစာအုပ္ဖတ္ရမလဲ၊ ၀ိသုဒၶိမဂ္ ဖတ္ရမယ္။

အဘိဓမၼာဆိုတာ စာအုပ္ထဲသြားရွာရတာ မဟုတ္ဘူး။ ကိုယ့္ခႏၶာကိုယ္မွာရိွတာ မသိၾကလို႕သာ။ တရားထိုင္တာနဲ႕ အဘိဓမၼာနဲ႕ တြဲသြားတာ။ တရားထိုင္ထားရင္ အဘိဓမၼာပိုသေဘာေပါက္တယ္၊ အဘိဓမၼာ နားလည္ထားရင္ တရားထိုင္ေတာ့လည္း ပိုေကာင္းတယ္။ အဲဒီလို အျပန္အလွန္ ေက်းဇူးျပဳသြားတယ္။

အရွင္သီလာနႏၵာဘိ၀ံသ (ပါေမာကၡခ်ဳပ္ဆရာေတာ္)